Academische vrijheid in de VS: Ik wil niet dat mijn kinderen over tien jaar zeggen: "Mam, waarom heb je niets gedaan?"

Elisabeth Marnik werkt tegenwoordig zelden in het lab. De immunoloog en wetenschapsinfluencer wordt beschouwd als een van de weinige en belangrijkste stemmen onder onderzoekers die momenteel openlijk kritiek uiten op de Amerikaanse minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken, Kennedy Jr., en zich verzetten tegen bezuinigingen op het Amerikaanse onderzoeksbudget. In een interview met de Süddeutsche Zeitung legt ze uit waarom Amerikaanse onderzoekers bang zijn – en waarom ze, ondanks vijandigheid, haar invloed gebruikt om wetenschappelijk onderwijs te verdedigen als een democratisch goed.

SZ: Op een schaal van 1 tot 10, hoe bang zijn onderzoekers in de VS ?

Elisabeth Marnik: Tien. In de VS zijn er twee instanties die biomedisch onderzoek financieren: de National Science Foundation (NSF) en de National Institutes of Health (NIH). Deze instanties verdelen geld onder onderzoekers wier projecten eerder positieve beoordelingen van experts hebben gekregen. De regering-Trump heeft sindsdien de financiering van meer dan 2000 projecten stopgezet. Ook werden duizenden medewerkers die bij het beoordelingsproces betrokken waren, ontslagen. Daardoor worden nieuwe onderzoeksvoorstellen zeer traag beoordeeld. De NSF financiert helemaal geen nieuwe projecten meer.

Welke projecten zijn geannuleerd?

Ten eerste projecten over diversiteit, gelijkheid en inclusie. Maar ook andere projecten. Het is moeilijk te zeggen welke criteria worden gebruikt om projecten te beoordelen.

Sommigen beweren dat de regering-Trump ontslagen werknemers wil vervangen door loyale collega's. Projecten worden niet langer beoordeeld op basis van wetenschappelijke expertise, maar op basis van een politieke agenda. Bent u het daarmee eens?

Ja, dat baart me zorgen. Trump benoemt mensen die niet per se gekwalificeerd zijn. De regering wil ervoor zorgen dat de mensen in deze leiderschapsposities hun agenda steunen, ongeacht of die wetenschappelijk onderbouwd is.

Bent u zelf uw financiering kwijtgeraakt?

Nog niet.

Bent u bang voor braindrain?

Ja, en het kan nog erger worden. De regering-Trump is van plan de financiering van de NSF met 56 procent te verlagen en die van de NIH met ongeveer 40 procent. Ik zie niet hoe we met dat budget onderzoekers in het land kunnen houden. We houden allemaal onze adem in.

De financiering werd bevroren en weer vrijgegeven. Medewerkers werden ontslagen en opnieuw aangenomen.

Chaos is het doel. Het is onmogelijk om alles tegelijk te bestrijden. En het leidt af. Sommige dingen glippen erdoorheen zonder dat we het merken.

Is dat de reden dat er zo weinig protest is?

Dat is één reden. Een andere is vergelding tegen protesterende instellingen. Er zijn twee stromingen: sommigen geloven dat niemand veilig is, wat we ook doen. Maar wij hopen dat we door ons uit te spreken een verschil kunnen maken. Anderen houden zich liever op de achtergrond, zodat de overheid hen niet opnieuw aanvalt. Als mensen bang zijn om zich uit te spreken, kan de overheid haar agenda zonder gevolgen doorvoeren. Maar er zijn protesten en er zijn meer oproepen aan parlementsleden dan ooit. Persoonlijk denk ik dat velen van ons alles zullen verliezen als de nieuwe wetenschapsbegroting erdoor komt. Nu kunnen we nog proberen dat te stoppen.

Je bekritiseert Trump en Kennedy Jr. openlijk op je Instagram-account. Ben je niet bang?

Oh maar!

Waarom doe je het eigenlijk?

Ik voel een morele verplichting. Ik wil mijn kinderen een toekomst geven waar ik trots op kan zijn. Ik weet dat ik een persoonlijk risico neem. Maar ik wil niet zwijgen zonder het te proberen. Ik wil niet dat mijn kinderen over tien jaar zeggen: "Mam, waarom heb je niets gedaan?"

Ben je aangevallen?

Niet fysiek. Maar omdat ik openlijk zeg dat ik mijn kinderen laat vaccineren, krijg ik veel agressieve reacties. Trolls schrijven dat ik in de gevangenis thuishoor, dat mijn kinderen van me afgenomen moeten worden, dat ik een vreselijke moeder ben. Sommigen schrijven dat ze hopen dat mijn kinderen sterven aan een reactie op een vaccin. Ik heb hiervoor strenge filters ingesteld. Instagram verwijdert automatisch berichten met woorden als 'doden' of 'verkrachten'. Dus ik mis er misschien een paar, maar ik heb de filters nodig voor mijn mentale gezondheid.

Hoe ga je om met de haat?

Als een antivaxxer zijn of haar volgers op mij loslaat, verander ik mijn instellingen zodat alleen mensen die mij langer dan 24 uur volgen, kunnen reageren. Ik blokkeer mensen die mij of mijn kinderen bedreigen of beledigen.

In een podcast kondigde de Amerikaanse minister van Volksgezondheid en Sociale Zaken aan dat door de overheid gefinancierde onderzoeksprojecten niet langer in medische tijdschriften zouden worden gepubliceerd, maar in overheidstijdschriften. Wetenschappers waren geschokt.

Waarom is het zo belangrijk voor jou om wetenschap uit te leggen?

Ik ben opgegroeid in een gezin vol antivaccinatie- en antiwetenschapsactivisten. Dankzij geweldige leraren ontdekte ik mijn liefde voor wetenschap. Bovendien kreeg mijn zoon tijdens mijn eerste zwangerschap de diagnose van een genetische aandoening. Als wetenschapper kon ik de oorzaken begrijpen en specialisten vinden. Tegelijkertijd zag ik in chatgroepen voor moeders dat anderen die mogelijkheid niet hadden. Ik begreep dat toegang tot wetenschappelijke kennis een voorrecht is. Toen kwam COVID en werd duidelijk dat wetenschap ons allemaal raakt. We moeten het voor iedereen begrijpelijk maken, zodat we weloverwogen beslissingen kunnen nemen.

Je zei dat je bent opgegroeid in een wetenschapsvijandig gezin. Wat betekent dat?

Ik ben opgegroeid in een fundamentalistisch christelijk gezin. We gingen vijf keer per week naar de kerk. Mijn levensdoel was trouwen en kinderen krijgen. Mijn moeder is erg bezorgd. Ze had gelezen dat vaccinaties doofheid kunnen veroorzaken. Dus stelde ze kritische vragen toen ze me voor het eerst naar de kinderarts bracht. De dokter zei simpelweg: "Je laat je kind vaccineren omdat ik het zeg!" Ze is nooit meer naar een dokter gegaan. Ze heeft me geleerd te twijfelen aan wetenschap en geneeskunde .

Ik ging tot groep vier naar de openbare school. Daarna mocht ik niet meer terug, omdat mijn moeder dacht dat het me zou ruïneren. We konden de particuliere christelijke school maar gedeeltelijk betalen, dus kocht mijn oma een christelijk leerplan voor me. Ik leerde mezelf. Ik studeerde, gaf mezelf huiswerk en beoordeelde mijn werk, omdat niemand anders erom gaf. Tegen het einde van groep tien smeekte ik om terug te mogen naar de openbare school. Tijdens mijn eerste scheikundeles in groep elf werd ik verliefd op wetenschap.

Je hebt een blogpost gepubliceerd met de titel ‘ De wetenschap heeft mij gered ’.

Mijn vader verliet ons al heel vroeg. Mijn moeder reed niet en werkte nooit. Ik was de kostwinner van het gezin, reed, ging naar de universiteit en werkte 20 uur per week. Op een gegeven moment werd het me allemaal te veel. Mijn professoren moedigden me aan om te verhuizen voor mijn doctoraat, waardoor mijn moeder gedwongen werd om zelfstandig te worden. Zonder mijn ontdekking van de wetenschap en zonder die leraren zou ik niet zijn waar ik nu ben. Ik vraag me vaak af waarom ik het geluk had te ontsnappen...

Momenteel organiseert u onderwijsprogramma's voor kansarme leerlingen. Wilt u mentor worden?

Ja, ik wil iets terugdoen. Niet iedereen is geschikt om wetenschapper te worden. Maar ik wil ze helpen beseffen dat er een plek voor hen is in de wetenschap. In het onderwijs. Op de arbeidsmarkt. Op plekken waar ze misschien nog niet eens aan gedacht hebben. Dit kan levens veranderen, vooral in landelijk Amerika.